Waarom is de Marggraff Stichting jarenlang bestuurd aan de bittertafel bij Van der Valk? Is er sprake van wanbeheer en wanbeleid in deze familie-aangelegenheid? Wie is daar beter van geworden? En draait deze zaak om waarheidsvinding of is het wraak?
Op een mooie lentedag in mei 2009 kwam een gezelschap van vier heren bijeen in een landhuis vlakbij Breda. Een bankier, een fiscalist en twee rentmeesters, allemaal actief als dienstverleners en adviseurs van de Marggraff Stichting. Het gezelschap maakte zich zorgen over het bestuur van de stichting en de capaciteit van de familie om de erfenis van Ewald Marggraff behoorlijk te beheren. Die erfenis bestond op dat moment uit een slordige 700 hectare aan gronden en landgoederen, een paar miljoen aan tegoeden in Nederland en recent ontdekte gelden op bankrekeningen in Zwitserland, opgeteld bijna vijftig miljoen euro.
De Belastingdienst wilde graag afrekenen, successierechten heffen over die Zwitserse tegoeden. De adviseurs van de stichting raadden daarom aan het geheel als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) te gaan beheren, want de erfbelasting over zo’n Afgescheiden Particulier Vermogen (APV) zou veel hoger zijn.
Het bestuur van de stichting was echter traag van begrip. Voorzitter was destijds Corrie barones Lewe van Aduard-Marggraff (88 jaar) die inmiddels oud en onwel was; penningmeester was haar zus Tedje Marggraff (83 jaar). Het tweetal kibbelde veel, dus was de bankier als derde aangeschoven aan de bestuurstafel om het geheel in goede banen te leiden. Tedje had bovendien landgoedbeheerder Frits Bevort gemachtigd om haar te vertegenwoordigen binnen en buiten het bestuur, en die was met diverse partijen in gesprek om plannen te maken in de geest van Ewald: behoud voor 200 jaar.
Frits maakte tevens gebruik van de inkomsten van de stichting (zoals in het testament was bepaald) om alle zussen van Ewald een fatsoenlijke oude dag te bezorgen en de twee kinderen van Tedje een eigen dak boven hun hoofd te bieden. Zelf was dit tweetal niet in staat om goed voor zichzelf te zorgen, dus wilde Tedje graag dat iemand haar hielp om haar volwassen kinderen te begeleiden.
Wanbeheer
De herenclub in het landhuis bij Breda had andere ideeën. De bankier had Bevort al afgeraden om zich voor de familie in te zetten, want zo zou een belangenconflict kunnen ontstaan. Na het overlijden van Ewald waren er nog vier zussen in leven, allemaal op hoge leeftijd en twee niet meer bestuursbekwaam. Bevort kreeg elke week een voorschot van de penningmeester van de stichting, geld dat uitgegeven werd aan natuurbeheer en het herstel van enkele huizen die bezit waren van de stichting, maar ook aan de zorg voor zussen en kinderen.
De herenclub meende dat het beter zou zijn om de stichting op te splitsen, voor Zionsburg en Kops Plateau aparte rechtspersonen op te zetten (vanwege hun cultureel belang) en de rest als natuur te beheren. Voor die rechtspersonen zouden bestuurders gevonden kunnen worden in de kringen van het Brabants Landschap. Het viertal wilde bovendien de barones laten schorsen door de rechter omdat ze oud en ziek was, en omdat ze het geld uit Zwitserland verstopt wilde houden. Wanbeheer!
Voor de twee kinderen van Tedje Marggraff hadden de heren ook een plan. Deze nazaten van de familie mochten in dienst treden van Marrobel, de werkmaatschappij van de Marggraff Stichting. Ze zouden daarvoor het minimumloon betaald krijgen: €1381,20 per maand. Zelfs de laatste dubbeltjes waren door de fiscalist meegeteld.
Herenaccoord
Het herenaccoord vond geen doorgang, want Tedje en Frits verzetten zich tegen deze opsplitsing van het bezit en het uitrangeren van de familie. In plaats daarvan kreeg barones Corrie een passieve rol in het bestuur, werd dochter Angelina (als notulist) actiever betrokken bij de stichting en kreeg Frits Bevort van moeder en dochter een vrijbrief om in overleg te gaan met de provincie Noord-Brabant, Brabants Landschap, Brabants Particulier Grondbezit, ZLTO en betrokken gemeenten over het beheer van de Marggraff gronden.
Dat resulteerde in een convenant. Een deel van de gronden kreeg een natuurbestemming, een ander deel zou beschikbaar blijven voor ontwikkeling. Dankzij deze economische dragers zou de Marggraff Stichting zelf geld gaan verdienen om 200 jaar beheer te bekostigen. Zoals Ewald (en zijn vader Loke voor hem) had vastgelegd in het testament.
Door de nauwe samenwerking van Tedje Marggraff en Frits Bevort kwamen de andere leden van de hofhouding op grotere afstand te staan. Van de fiscalist werd afscheid genomen en de bankier werd vervangen. De rentmeesters kregen een meer uitvoerende rol. Daar kwamen nieuwe adviseurs voor in de plaats. Frits schakelde gespecialiseerde advocaten en fiscalisten in om de overgang van APV naar ANBI nu eindelijk eens goed af te ronden.
Toen zich begin 2015 ook een trust-expert en een notaris meldden met het bericht dat er in Liechtenstein nog een fortuin klaar lag om de laatste wensen van Ewald en zijn vader Lodewijk te realiseren, liet Frits twee projectontwikkelaars inhuren om onder leiding van zijn zoon Hein de plannen voor Herenboeren en andere projecten verder te ontwikkelen, zoals de wederopbouw van Zionsburg en hopteelt voor de Brabantse Stoombrouwerij. Deze mensen werd een uurtarief betaald dat in vergelijking met hun gesprekspartners aan de lage kant was, maar ze werden wel geacht zo’n drie dagen per week actief te zijn. Ter vergelijking hebben we ook de uurtarieven erbij gezet die neef en nicht Marggraff verdiend zouden hebben als de plannen uit 2009 uitgevoerd waren. En het uurtarief van de onderzoeker die later door de Ondernemingskamer was aangesteld.
Uurtarieven
projectontwikkelaar €54-
rentmeester €160-
advocaat €325-
onderzoeker rechtbank €550-
neef en nicht €9,95
Burgemeester Roderick van de Mortel was zeer geïnteresseerd in deze projecten, want een aanzienlijk deel betrof zijn gemeente Vught. Frits Bevort had een bidbook laten maken om te tonen hoe Zionsburg hersteld kon worden. Tedje Marggraff was aanvankelijk geen voorstander van herbouw, want zij vond de ruïne een goede manier om Vught eraan te herinneren hoe slecht haar familie behandeld was in de na-oorlogse jaren, beschuldigd van collaboratie. Tedje was nota bene destijds als 17-jarige even vastgezet door de lokale politie, verdacht van meineed. Dus ze had geen goede herinneringen aan die tijd. Nadat ze zag hoe de herbouw van het koetshuis in 2017 ontvangen werd, ging ze echter alsnog overstag en stemde in met de wederopbouw van Zionsburg.
Bittertafel
Op dat moment was de Marggraff Stichting nog geen Algemeen Nut Beogende Instelling en hoefde het bestuur aan niemand verantwoording af te leggen. Alle eigendommen waren familiebezit en dus waren alle keuzes een familie-aangelegenheid. Tedje wilde geen officiële vergaderingen, maar vond het – in navolging van Ewald – veel gezelliger om aan tafel bij Van der Valk besluiten te bekrachtigen en papieren te tekenen. Angelina en Lodewijk (de twee kinderen van Tedje Marggraff) schoven soms aan bij deze bestuursbijeenkomsten met een glas wijn en bitterballen. De dagelijkse leiding was in handen van de Bevorts, vader en zoon. Samen hadden ze in enkele jaren een groot deel van het bezit van de Marggraffs en de woningen van de familie laten opknappen. Dat vonden de Marggraffs geen enkel probleem, want Tedje was opgegroeid in een landhuis met personeel dat dag en nacht klaar stond. Haar moeder en tantes waren ooit begonnen als personeel van de familie.
Inmiddels was burgemeester Roderick een kennis van de familie geworden. Op Facebook had hij zich gemeld als bekende van Angelina. De burgemeester was in zijn nopjes met de plannen voor Zionsburg, want hij hoopte natuurlijk om zijn loopbaan in Vught te eindigen met een gerestaureerde monumentale villa en een prachtig park in het hart van zijn dorp. Niet de geblakerde ruïne die er al zo lang stond.
Je zou het gekonkel kunnen noemen, die toenadering op Facebook. Maar verwachten we niet van een burgemeester dat hij zich inzet voor zijn gemeente? Zo kunnen we ook kijken naar het herenoverleg dat het bezit van de Marggraff Stichting wilde opsplitsen. Vergelijkbare conflicten zijn overal te vinden waar grote eigendommen beheerd worden. Politiek kennen we niet alleen van Brussel en Den Haag, maar ook van bedrijven, instellingen en zelfs de sportvereniging om de hoek.
Conflict in het Landhuis
Dat er in het bestuur van de Marggraff Stichting in 2017 een conflict ontstond over de te volgen koers, is dan ook niet uitzonderlijk. De ene groep wilde een bestuur van vijf voor de nieuw te vormen ANBI, de ander vond een bestuur van drie beter om voldoende familie-invloed te garanderen. Dat conflict met inzet van juristen en notarissen zou normaliter onder de mantel der liefde bedekt worden, zoals voorgaande conflicten bij de Marggraff Stichting ook opgelost waren. Maar deze keer kwam er een radiomaker voorbij.
Voor de podcast Brand in het Landhuis was het bestuursconflict bij de Marggraff Stichting een mooie afronding van de zesdelige serie die onverwacht populair werd bij radioluisteraars van de NPO. Het conflict werd gepresenteerd als een coupe waarbij de familie afstand gedaan had van alle eigendommen. Helemaal terecht was dat niet, want voorwaarde voor erkenning als ANBI is dat de meerderheid in het bestuur bestaat uit niet-familieleden. De Marggraffs hadden onder alle omstandigheden hun bezit moeten afstaan. Met de Belastingdienst was bovendien afgesproken dat een deel van het familievermogen gereserveerd mocht blijven om de zorg voor neef en nicht te borgen.
Omdat er in de podcast enkele bestuurders en adviseurs bij naam genoemd werden, had de hofhouding rond de Marggraff Stichting echter nog een appeltje te schillen. Dat leidde tot een hele serie rechtszaken tegen vader en zoon Bevort. Het was evident om dit tweetal te beschuldigen van belangenverstrengeling, machtsmisbruik, wanbeleid en zelfverrijking. Ga maar spitten in zo’n familiebedoening en je vindt vanzelf aanknopingspunten.
Waarheidsvinding of Wraak?
Op 24 oktober 2024 kwam de Ondernemingskamer tot het oordeel dat bepaalde aspecten van de bittertafelaanpak bij de Marggraff-stichting als wanbeleid aangemerkt kunnen worden. Maar dezelfde rechters stelden ook vast dat door deze aanpak niemand (ernstig) benadeeld was. Er is na vijf jaar onderzoek geen bewijs voor de zelfverrijking die in de aanklacht genoemd werd. Die verdachtmaking treft geen doel.
Bestuurders van de Marggraff Stichting hebben in de media al gemeld dat het doel van deze rechtsgang waarheidsvinding was. De stichting wil graag schoon schip maken voor de opening van Zionsburg. Financiële genoegdoening staat niet voorop. Geld komt de stichting immers ook niet tekort, want het Nederlands vermogen is weer aangegroeid naar meer dan vijftig miljoen euro – zelfs nadat er sinds 2004 bijna veertig miljoen aan successierechten is betaald.
Vanuit Liechtenstein is bovendien een slordige tien miljoen beschikbaar gesteld voor de wederopbouw van Zionsburg: vijf miljoen euro reeds uitgekeerd, vijf miljoen volgt nog. Opvallend is wel dat er volgens het bestuur van de Marggraff Stichting niet genoeg geld is om de wens van Tedje* en Angelina te realiseren, in de vorm van een ontzorghotel in Zionsburg. Maar er zijn op het park wel twee bruggen naar moeder en dochter vernoemd.
Veel financiële genoegdoening valt er ook niet te halen, want de Bevorts zijn na vijf jaar procederen financieel en fysiek uitgeput. Ze kunnen hun advocaten amper betalen, en dat terwijl Frits nog een oude overeenkomst met Ewald heeft die hem recht geeft op een percentage van alle winsten en kostenbesparingen die door zijn toedoen het familievermogen hebben doen groeien. Om over smaadclaims maar te zwijgen, want een deel van de beschuldigingen is ongefundeerd en zelfs ronduit boosaardig. Dat zou een basis voor een compromis kunnen zijn, waarbij de verschillende vorderingen tegen elkaar weggestreept kunnen worden.
Stichtingsbestuurders hebben echter aan de Ondernemingskamer laten weten dat er nog persoonlijk zeer ligt in en rond het bestuur. Er zijn reputaties die weer hersteld moeten worden na de podcast. Of dat met rechtszaken gaat lukken, moet nog blijken. De heren zijn waarschijnlijk meer gebaat bij goede mediatie.
- Tedje Marggraff is op 24 april 2024 in Bloemendaal overleden. Ze zou dit jaar 95 geworden zijn. Tedje was de jongste in een gezin van vijf kinderen.
